Bạn đang xem bài viết Giáo Án Ngữ Văn 10 Tiết 22. 23: Đọc Văn Tấm Cám được cập nhật mới nhất trên website Bac.edu.vn. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi đã chia sẻ là hữu ích với bạn. Nếu nội dung hay, ý nghĩa bạn hãy chia sẻ với bạn bè của mình và luôn theo dõi, ủng hộ chúng tôi để cập nhật những thông tin mới nhất.
Tieát 22-23 Phân môn : Đọc văn Ngày soạn : 28/9/10 Taám Caùm I.MỤC TIÊU BÀI HỌC 1.Kiến thức – những mâu thuẫn ,xung đột giữa dì ghẻ và con chồng trong gia đình phụ quyền thời cổ, giữa thiện vấc trong xã hội . Sức sống mãnh liệt của con người và niềm tin bất diệt của nhân dân – Kết cấu của truyện cổ tích : người nghèo khổ , bất hạnh trải qua nhiều hoạn nạ cuối cùng được hưởng hạnh phúc. Sử lí hợp tình sáng tạo yếu tố thần kì 2. kĩ năng – Tóm tắt văn bản tự sự -Phân tích một truyện cổ tích thần kì theo đặc trưng thể loại 3.Tư tưởng , tình cảm Qúy trọng tình nghĩa của con người , Biết quý Tấm – nhân vật ở hiền gặp lành II.THIẾT BỊ ĐỒ DÙNG DẠY HỌC 1 GV : – SGK, SGV, Thieát keá baøi hoïc.tư liệu VHDG và tranh ảnh về cô Tấm – Phöông phaùp: Ñoïc saùng taïo , thaûo luaän, traû lôøi caâu hoûi. 2. HS : SGK , SBT , đọc và tóm tắt bài III.TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 1.Kieåm tra baøi cuõ.(3 P): Bài: CHỌN SỰ VIỆC, CHI TIẾT TIÊU BIỂU TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ Yêu cầu: 1. Giáo viên kiểm tra vở soạn của học sinh . 2. Thế nào là tự sự, sự việc, chi tiết trong văn tự sự? 3. Cách lựa chọn sự việc, chi tiết trong văn tự sự? 2.Lôøi vaøo baøi.(2P): Như chúng ta đã biết, cuộc đấu tranh giữa thiện và ác, mâu thuẫn giữa người xấu xa tàn độc với người hiền lành vốn là cuộc đấu tranh thường xuyên xảy ra tạo nên cốt truyện chung của thể loại truyện cổ tích, và ở đó hạnh phúc và chiến thắng luôn ở những con người bất hạnh và hiền lành. Để thấy được điều đó tiết học hôm nay chúng ta đi vào tìm hiểu truyện cổ tích “Tấm Cám”, một trong những câu chuyện khá quen thuộc 3.Tổ chức dạy học : (80 p) Hoaït ñoäng Thaày & Troø Yeâu caàu caàn ñaït Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hieåu chung Mục tiêu Nhận biết thể loại cổ tích và phân biẹt các loại cổ tích – Tấm Cám là cổ tích thần kì Tóm tắt được truyện – kể lại cho nhiều người nghe Rút ra ý nghĩa câu chuyện cổ tích Tổ chức thực hiện : Thao tác 1: tìm hiểu tiểu dẫn Tìm hiểu thể loại truyện cổ tích + GV: Có mấy loại truyện cổ tích? Truyện cổ tích Tấm Cám thuộc loại truyện cổ tích nào ? – Hoïc sinh ñoïc vaø trình baøy noäi dung phaàn tieåu daãn trong sgk (trang 76 ) – Neâu ñaëc ñieåm , giaù trò tö töôûng cuûa truyeän coå tích thaàn kyø? + GV hỏi + HS: Phát biểu * Kết quả : – Gv chốt lại : Truyeän coå tích thaàn kì laø loaïi truyeän : + Coù söï tham gia cuûa caùc yeáu toá thaàn kì . + Keát caáu phoå bieán: Nhaân vaät chính traûi qua hoaïn naïn cuoái cuøng ñöôïc höôûng haïnh phuùc thoaû nguyeän mô öôùc . + Noäi dung : Theå hieän maâu thuaãn , xung ñoät trong gia ñình , ngoaøi xaõ hoäi ; cuoäc ñaáu tranh giöõa thieän – aùc, toát – xaáu ; ñeà cao caùi thieän pheâ phaùn caùi aùc; theå hieän mô öôùc thieän chieán thaéng aùc , xaõ hoäi coâng baèng haïnh phuùc. HS ghi bài Thao tác 2: Đọc và kể lại truyện Gv gọi HS tóm tắt truyện – giọng kể – HS lần lượt nối nhau kể -Truyện cổ tích Tấm Cám có thể chia mấy phần? Tóm tắt nội dung mỗi phần? – HS trả lời : * Kết quả : – GV nhận xét chung : – Mở truyện: “Ngày xưa việc nặng” à giới thiệu các nhân vật chính và hoàn cảnh truyện . – Thân truyện: “Một hôm về cung” à diễn biến câu chuyện: + Tấm ở với gì ghẻ và Cám đến khi trở thành hoàng hậu . + Tấm bị giết và hóa thân . – Kết truyện: còn lại à Tấm trả thù mẹ con Cám. – HS ghi bài Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản truyện. Mục tiêu : Phân tích làm nổi bật cuộc đấu tranh thiện và ác Gía trị truyện cổ tích thần kì Bài học ở hiền gặp lành Tổ chức thực hiện – Thao tác 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu Thân phận và con đường đến với hạnh phúc của Tấm: -Theo doõi toaøn truyeän , ta thaáy noåi baät leân söï ñoái laäp vaø maâu thuaãn gì? Giöõa nhaân vaät naøo vôùi nhaân vaät naøo? Maâu thuaãn ñoù phaùt trieån ra sao theo maïch coát truyeän? Maâu thuaãn naøo laø chuû yeáu , vì sao? – Maâu thuaãn ñöôïc naâng leân khoûi quan heä gia ñình thaønh maâu thuaãn xaõ hoäi. -HS khaùi quaùt phaùt bieåu thaûo luaän ñeå ñi ñeán thoáng nhaát nhaän ñònh * Kết quả : – GV định hướng và HS ghi bài Thao tác 2: Tìm hiểu diễn biến mâu thuẫn xung đạt giữa Tám Cám Bước 1: Chặng 1 GV : Maâu thuaãn giöõa Taám vaø meï con Caùm coù theå chia laøm maáy chaëng?Toùm taét nhöõng söï vieäc chính trong töøng chaëng? C haëng naøo caêng thaúng phöùc taïp nhaát? – HS phát biểu – Gv hỏi : ÔÛ chaëng ñaàu em thaáy Taám laø ngöôøi nhö theá naøo? Nhaän xeùt cuûa em veà meï con Caùm? Vai troø cuûa buït trong phaàn ñaàu cuûa truyeän? – Hs suy nghĩ và trả lời Gv gợi mở vấn đề : -Nhöõng hình aûnh con boáng, con gaø,ñaøn chimseû ñaëc bieät hình aûnh chieác giaøy ñaùnh rôi coù yù nghóa gì? HS nêu suy nghĩ của bản thân * Kết quả : – GV định hướng ý chính – HS ghi bài Bước 2: Chặng 2 -Maâu thuaãn giöõa Taám vaø meï con Caùmkhi Taám trôû thaønh hoøang haäu coù giaûm ñi khoâng? Vì sao? HS phát biểu – Boán laàn hoùa thaân cuûa Taám sau moãi laàn bò gieát chöùng toû ñieàu gì? – HS nêu suy nghĩ bản thân hiểu * Kết quả – GV định hướng HS ghi nhận Thao tác 3: Chi tiet Tấm trả thù GV : neâu vaán ñeà thaûo luaän – Noùi veà haønh ñoäng traû thuø cuûa Taám coù nhöõng yù kieán sau: +Taám traû thuø laø hôïp lí, laø ñích ñaùng .Meï con Caùm ñaùng bò tröøng trò nhö vaäy. + Taám laøm vaäy laø traùi vôùi banû chaát hieàn haäu, laøm giaûm veû ñeïp thuaàn khieát cuûa nhaân vaät.S o vôùi Thaïch Sanh Taám khoâng baèng.Taám cuõng heïp hoøi, ích kæ. * Kết quả : – GV chốt lại – HS khắc sâu ý – ghi nhận Thao tác 4: Nghệ thuật – Neâu nhöõng neùt chính veà noäi dung ngheä thuaät cuûa truyeän coå tích Taám Caùm? HS trả lời * Kết luận GV định hướng chung HS ghi bài Hoạt động 3 : tổng kết Mục tiêu : Nhận định và đánh giá truyện Rút ra bài học thiện và ác Học tập sức sóng mãnh liệt của Tấm Tổ chức thực hiện Nêu những nét chính về nội dung nghệ thuật của truyện cổ tích Tấm Cám? + HS: Phát biểu. * kết luận : – GV chốt ý lại :Truyện làm rung động người đọc bởi cốt truyện hấp dẫn và nổi niềm bất hạnh đáng thương của cô gái mồ côi có ý thức vươn lên mạnh mẽ để đấu tranh không khoan nhượng cho hạnh phúc . Truyện đã phản ánh ước mơ và tinh thần lạc quan của ông cha ta – HS ghi nhận – HS đọc ghi nhơ- SGK I .Tìm hieåu chung 1. Thể loại: – Khái niệm: SGK. – Phân loại: + TCT thần kì + TCT sinh hoạt + TCT loài vật -Phaân loaïi truyeän coå tích: 3 loaïi + Coå tích sinh hoaït + Coå tích loaøi vaät + Coå tích thaàn kì(chieám soá löôïng nhieàu nhaát). 2. Ñoïc keå Giaûi thích töø khoù(sgk) Boá cuïc – Môû truyeän “Ngaøy xöa vieäc naëng”: giôùi thieäu caùc nhaân vaät chính vaø hoaøn caûnh truyeän . – Thaân truyeän: “Moät hoâm veà cung”: dieãn bieán caâu truyeän . + Taám ôû vôùi gì gheû vaø Caùm ñeán khi trôû thaønh hoaøng haäu . + Taám bò gieát vaø hoùa thaân . -Keát truyeän :(coøn laïi) Taám traû thuø meï con Caùm. II. Phaân tích: 1.Nhaân vaät vaø maâu thuaãn xung ñoät chuû yeáu. -Maâu thuaãn gia ñình: -Maâu thuaãn xaõ hoäi 2 . Dieãn tieán maâu thuaãn , xung ñoät giöõa Taám vaø meï con Caùm. Goàm hai chaëng: Chaëng 1: Maâu thuaãn trong gia ñình , tranh ñoaït quyeàn lôïi vaät chaát ,tinh thaàn . – Ñi baét teùp : – Ñi chaên traâu – Ñi xem hoäi – Taám laø ngöôøi baát haïnh , bò haét huûi, yeáu ñuoái thuï ñoäng , deã khoùc , chaêm chæ hieàn laønh . – Meï con caùm : ñoäc aùc , nhaãn taâm , nhoû nhen , löøa doái Taám – Nhaân vaät buït ñoùng vaøi troø yeáu toá thaàn kì hieän ra kòp thôøi trôï giuùp tìm caùch giaûi quyeát khoù khaên , beá taéc cuûa nhaân vaät baát haïnh (Taám) . – Hình aûnh con boáng , con gaø , ñaøn chim seû , chieác giaøy coù yù nghóa quan troïng . Ñaëc bieät hình aûnh chieác giaøy ñaùnh rôi laø moät trong nhöõng chi tieát , hình aûnh ñoäc ñaùo bôûi noù khoâng chæ laø söï töôûng ñeïp maø laø coøn caàu noái , caùi côù ñeå so saùnh vôùi caùm , daãn ñeán Taám gaëp Vua , trôû thaønh Hoaøng haäu ,môû maøn hoaøng loaït toäi aùc cuûa meï con Caùm. b. Chaëng hai: Khi Taám trôû thaønh hoaøng haäu . -Maâu thuaãn giöõa Taám vaø meï con caùm khoâng giaûm maø coøn phaùt trieån ngaøy moät caêng thaúng gay gaét, quyeát lieät. Ñaây khoâng coøn la maâu thuaãn gia ñình maøñaõ phaùt trieån thaønh xung ñoät moät maát moät coøn mang tính xaõ hoäi. + Meï con Caùm tìm ñuû caùch vaø nhieàu laàn truy ñuoåi hoøng tieâu dieät baèng ñöôïc Taámñeå ñoäc chieám ngoâi hoøang haäu,hoøng troïn ñôøi höôûng phuù quí. + Taám cuõng daàn tröôûng thaønh hôn. Thöïc teá khoác lieät ñaõ thay ñoåi tính neát ,caùch noùi naêng öùng xöû cuûa coâ.Sau moãi laàn bò gieát Taám ñeàu khoâng cheát ,tìm caùch hoùa thaân sang kieáp khaùc, vaät khaùc, tìm caùch maéng ruûa, toá caùo toäi aùc cuûa Taám. è Quan nieäm thieän thaéng aùc vaø tinh thaàn laïc quan ,nieàm tin vaøo chaân lí, coâng baèng xaõ hoäi cuûa ngöôøi Vieät xöa. 3.Chi tieát Taám traû thuø ôû keát truyeän: Haønh ñoäng traû thuø cuûa Taám laø ñích ñaùng vì meï con caùm ñaõ nhieàu laàn haïi Taám hoøng tieâu dieät Taám ñeán cuøng, khoâng cho Taám con ñöôøng soáng.Taám phaûi traû thuø thì môùi coù theå toàn taïi.Maët khaùc, maâu thuaãn cuûa Taám vaø meï con Caùm khoâng coøn laø maâu thuaãn gia ñình maø laø maâu thuaãn xaõ hoäi.Maâu thuaãn giöõa thieän vaø aùc, giöõ a ngöôøi boùc loät vaø ngöôøi bò boùc loät.Toùm laïi, Taám traû thuø laø ñeå ñoøi laïi quyeàn soáng , quyeàn laøm ngöôøi. 4.Nghệ thuật – Có sự tham gia của các yếu tố thần kì . – Đối tượng : Con người nhỏ bé trong xã hội – Kết cấu phổ biến: Nhân vật chính trải qua hoạn nạn cuối cùng được hưởng hạnh phúc thoả nguyện mơ ước . – Nội dung : Thể hiện mâu thuẫn, xung đột trong gia đình, ngoài xã hội; cuộc đấu tranh giữa thiện – ác, tốt – xấu ; đề cao cái thiện phê phán cái ác; thể hiện mơ ước thiện chiến thắng ác, xã hội công bằng hạnh phúc. – Kết thúc: có hậu. III.Toång keát _ Söï bieán hoùa cuûa Taám theå hieän söùc soáng ,söùc troãi daây maõnh lieät cuûa con ngöôøi tröôùc söï vuøi daäp cuûa keû aùc. Ñaây laø söùc maïnh thieän thaéng aùc. Maâu thuaãn vaø xung ñoät trong truyeän phaûn aùnh maâu thuaãn vaø xung ñoät trong gia ñình phuï quyeàn thôøi coå. -Ñaëc saéc ngheä thuaät cuûa truyeän theå hieän ôû söï chuyeån bieán cuûa cuûa hình töôïng nhaân vaät :töø yeáu ñuoái thuï ñoäng ñeá kieân quyeát ñaáu tranh giaønh laïi söï soáng, haïnh phuùc cho mình. 4.Cuûng coá (3 ) Cảm nghĩ của mình sau khi học truyện? 5.Cuûng coá: (2 p) Học bài và soạn bài mới : “Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự” Câu hỏi: 1. Thế nào là miêu tả ? Thế nào là biểu cảm? Miêu tả và biểu cảm ở các văn bản của SGK có gì giống và khác nhau? 2. Trong văn miêu tả, yêu cầu cần phải miêu tả như thế nào? Yêu cầu miêu tả trong văn tự sự như thế nào? Trong văn biểu cảm, cần chú trọng điều gì? Trong văn tự sự, cần miêu tả như thế nào? 3. Căn cứ vào đâu để đánh giá hiệu quả miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự ? 4. Hãy xác định những câu văn có yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản SGK? Tác dụng yếu tố miêu tả và biểu cảm trong văn bản trên ? 5. Chọn cách điền từ thích hợp vào chỗ trống . 6. Để làm tốt việc miêu tả trong văn bản tự sự ta phải làm gì? 7. Em hãy tìm các khái niệm đúng? Em thử giải thích điều không chính xác của câu
Giáo Án Ngữ Văn 10: Tấm Cám
I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: – Về truyện cổ tích: + Hiểu được khái niệm và phân loại của truyện cổ tích + Đặc trưng của truyện cổ tích thần kì – Về tác phẩm: Từ việc củng cố và nâng cao những hiểu biết về thể loại truyện cổ tích đã học trong chương trình THCS, nhận thức được tính chất, ý nghĩa của những mâu thuẫn, xung đột diễn ra trong truyện Tấm Cám. + Khắc sâu tình yêu đối với người lao động, người phụ nữ Việt Nam. + Hiểu được cuộc đấu tranh giữa thiện và ác, ước mơ thiện thắng ác, tinh thần lạc quan và nhân đạo của nhân dân thể hiện trong truyện. Bồi dưỡng niềm tin vào sự chiến thắng của cái thiện, chính nghĩa trong cuộc sống. 2. Kĩ năng: – Nâng cao khả năng nhận biết và phân tích nhân vật qua mâu thuẫn, xung đột trong truyện cổ tích. – Thấy được nghệ thuật sử dụng yếu tố kỳ ảo, lối kể chuyện hấp dẫn tạo nên giá trị nghệ thuật đặc sắc của truyện “Tấm Cám” nói riêng và truyện cổ tích thần kỳ nói chung. – Rèn kĩ năng đọc, kể 3. Thái độ: Hình thành ở học sinh có được tình yêu đối với người lao động, củng cố niềm tin vào chiến thắng của cái thiện, cái chính nghĩa trong cuộc sống. II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN – Hs soạn bài theo các câu hỏi của sgk. – Gv soạn thiết kế dạy- học. III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC – Do đặc trưng thể loại truyện cổ tích cần chú ý đến phương pháp tái tạo, phương pháp gợi tìm. Ngoài ra cần chú ý kết hợp với những phương pháp dạy học khác như: Phương pháp nghiên cứu, phương pháp đọc sáng tạo – Nhấn mạnh vào những câu hỏi hình dung tưởng tượng tái tạo và tái hiện – Trong quá trình phân tích tác phẩm, dẫn dắt HS theo sự phát triển của mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám, nghĩa là phải theo sát tiến trình phát triểm của cốt truyện. IV. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH V. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 1. Vào bài: (1 phút). Nguyễn Khoa Điểm đã viết những câu thơ rất xúc động như sau: “Ta lớn lên bằng niềm tin rất thật Biết bao nhiêu hạnh phúc có trên đời Dẫu phải khi cay đắng dập vùi Rằng cô Tấm cũng về làm hoàng hậu (Trích trường ca “Mặt đường khát vọng” – Nguyễn Khoa Điềm) “Nếu nhắm mắt nghe bà kể chuyện, Sẽ được nhìn thấy các bà tiên, Thấy chú bé đi hài bảy dặm, Quả thị thơm, cô Tấm rất hiền.” ( Nói với em- Vũ Quần Phương) Chúng ta sinh ra và trưởng thành từ những câu chuyện rất đỗi thân quen nhưng cũng rất thiêng liêng đó của dân tộc. Chắc hẳn trong các em, mỗi em đều có riêng trong trí tưởng tượng của mình một cô Tấm thảo hiền, một chàng Thạch Sanh với niêu cơm thần kì. Hôm nay, cô cùng các em sẽ đi tìm hiểu một văn bản truyện cổ tích rất quen thuộc – truyện cổ tích ” Tấm cám” , để các em có thể khám phá được những đặc điểm tiêu biểu nhất trong nội dung và nghệ thuật của thể loại tác phẩm này Hoạt động của GV- HS Yêu cầu cần đạt -Nhắc lại khái niệm truyện cổ tích: ? Qua bài “ Khái quát VHDG VN” tr.16, em hãy cho biết thế nào là truyện cổ tích? Nêu ví dụ? ? Truyện cổ tích được chia làm mấy loại? Đặc trưng cơ bản? Từ đó cho cô biết truyện cổ tích Tấm Cám thuộc loại nào? ? Dựa vào việc đọc hiểu ở nhà, em chia bố cục của truyện như thế nào? HS kể tóm tắt lại truyện Như vậy, xoay quanh cuộc đời của Tấm, tác giả dân gian đã xây dựng nên nhiều tình tiết li kì và hấp dẫn với mục đích là trả lại sự công bằng cho Tấm nói riêng và cho nhân dân lao động nói chung. Đó là một cuộc đấu tranh giữa cái thiện với các ác để giải quyết mâu thuẫn của xã hội. Và để tìm hiểu rõ hơn thì chúng ta sẽ vào phần đọc hiểu văn bản. I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Giới thiệu chung về thể loại truyện cổ tích * KN: Truyện cổ tích là – tác phẩm tự sự dân gian kể về các kiểu nhân vật – chủ yếu sử dụng yếu tố nghệ thuật kì ảo – cái nhìn hiện thực của nhân dân lao động với đời sống, bộc lộ quan điểm về đạo đức cũng như về công lý xã hội và ước mơ một cuộc cống tốt đẹp hơn. * VD: – VN: Sọ Dừa, Thạch Sach, Em bé thông minh, – TG: Truyện cổ Drim ( Đức), Cô bé lọ lem( Pháp), * Phân loại: 3 loại: – Truyện cổ tích về loài vật: chủ yếu giải thích theo cách dân gian về đặc điểm và quan hệ của các con vật trong thế giới loài vật: Qụa và công, Trí khôn của ta đây, Sự tích bộ lông công, bộ lông quạ,.. – Truyện cổ tích sinh hoạt( tr. cổ tích thế sự): Làm theo vợ dặn, Gái ngoan dạy chồng, Cái cân thuỷ tinh, lọ nước thần, Trương Chi,.. nó phản ánh, nêu bài học về những vấn đề đạo đức, ứng xử, cách sống của con người – Truyện cổ tích thần kì: là loại truyện tiêu biết nhất cho truyện cổ tích nói chung *Đặc trưng: + Số lượng: là loại truyện có nội dung phong phú và chiếm số lượng nhiều nhất + Có sự tham gia của yếu tố thần kì: tiên, bụt, sự biến hoá thần kì, những vật có phép màu,.. + kiểu nhân vật chính: Người mồ côi: Thạch Sanh, Chử Đồng Tử,.. Người con riêng: Tấm Cám,.. Người đội lốt: Sọ Dừa, chàng Dê, nàng Cóc,,.. Người đi ở: anh trai cày trong Cây tre tram đốt,.. Người em út: người em trong Cây Khế,.. Người dũng sĩ có tài lạ: Năm chàng trai khoẻ,.. + nội dung: phản ánh những mâu thuẫn thường gặp: gia đình: anh/chị- em, mẹ ghẻ- con chồng,.., xã hội: người ở- chủ nhà, dân- quan + kết thúc truyện: ở hiền gặp lành, ác giả ác bảo + giá trị tư tưởng: nêu những tấm gương đạo đức nhằm giáo dục con người. Nhân dần đề cao cái thiện ước mơ cháy bỏng về hạnh phúc gia đình, lẽ công bằng trong xã hội, phẩm chất và năng lực tuyệt vời của con người tinh thần lạc quan, yêu đời của nhân dân lao động “chiếu rọi ánh sáng vào một thế giới khác” Truyện cổ tích Tấm Cám thuộc loại truyện cổ tích thần kì. 2. Truyện cổ tích Tấm Cám thể loại: cổ tích thần kì kiểu truyện: phổ biến trên thế giới và ở VN: về người mô côi bất hạnh trên TG: Khoảng 564 kiểu truyện Tấm Cám VN: Khoảng 30 kiểu 3 phần: Tấm ở nhà và đi dự hội Tấm vào cung vua và những sự hoán thân Tấm trở lại cuộc đời và gặp lại nhà vua Tóm tắt truyện: Tấm hiền lành, chăm chỉ, xinh đẹp, mồ côi mẹ cha từ nhỏ, phải sống với mẹ con dì ghẻ.Tấm luôn bị mẹ con Cám ghen ghét và ngược đãi. Một lần đi bắt tép để giành lấy yếm đỏ, Tấm bị Cám lừa để lấy hết giỏ tép. Nhờ có lời khuyên của Bụt mà Tấm nuôi cá bống. Nhưng mẹ con Cám biết nên đã lừa Tấm để bắt cá Bống ăn thịt. Ngày hội, mẹ con Cám trộn thóc lẫn gạo bắt Tấm nhặt, không cho đi xem hội. Lại nhờ có Bụt mà Tấm hoàn thành công việc và có tư trang đẹp để đi dự hội từ xương của cá Bống Tấm đi xem hội và vô tình đánh rơi chiếc hài, nhưng nhờ vậy mà nàng được làm hoàng hậu. Ngày giỗ cha, Tấm về thăm nhà rồi bị mẹ con Cám hại chết còn Cám thì vào cung vua thay Tấm. Sau đó, lần lượt cô biến thành chim Vàng Anh, cây xoan đào, khung cửu khi liên tiếp bị mẹ con Cam phát hiện và hãm hại tiếp. Cuối cùng cô biến thành quả thị và được bà lão đem về nhà. Sau đó, mỗi khi bà lão đi vằng, Tấm đều hiện ra giúp bà làm việc nhà và dần dần bị bà lão phát hiện Một hôm, vua đi qua, ghé vào quán nước của bà cụ. Vua nhận ra Tấm qua miếng trầu têm cánh phượng rồi đem Tấm về cung. Trở lại cung, Tấm hạnh phúc bên vua còn mẹ con Cám chết. ?Các nhân vật được giới thiệu như thế nào trong truyện? ?theo em, mâu thuẫn trong truyện diễn ra giữa những nhân vật nào? Mâu thuẫn nào là chủ yếu? vì sao? Đ/A: mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫn giữa Tấm và Cám, nhưng khái quát nhất là giữa Tấm và mẹ con Cám ?mâu thuẫn đó được triển khai theo hướng nào?kể tóm tắt sự phát triển của mâu thuẫn đó Gợi ý: Một trong những đặc trưng cơ bản của truyện cổ tích là mượn thân phận, hoàn cảnh của nhân vật để phản ánh mâu thuẫn của xá hội, nhất là khi XH có sự phân hoá giai cấp ? trình bày sự bất công và oan nghiệt trong mối quan hệ dì ghẻ con chồng HS bám sát vào những hành động, sự kiện và sự dối xử giữa các nhân vật ? Qua đó cho thấy Tấm và mẹ con Cám là người như thế nào? Tấm là cô gái thảo hiền, ngoan ngoãn, cả tin, yếu đuối, là nhân vật chức năng, thiếu cá tính nhân vật. Mẹ con Cám: cay nghiệt, độc ác, gợi lên sự phẫn nộ và sự trừng phạt Sự kiện gì đã dẫn tới bi kịch của Tấm? nó diễn ra như thế nào? Em có nhận xét gì về hành động của mẹ con Cám? Mâu thuẫn của câu chuyện đã thay đổi như thế nào? ? Tấm trải qua mấy lần hoá thân, nê u diễn biến chính của những lần hoá thân đó? ? Trong những lần hoá thân đó, Tấm xưng hô như thế nào? Thể hiện điều gì? ? Qua 4 lần hoá thân đó, em có nhận xét gì về tính cách của Tấm và mẹ con Cám? Em hãy cho biết quá trình đứng lên của Tấm? Sau 4 lần hoá thân của Tấm, theo em dân gian ta muốn nói lên điều gì? Dù trải qua 4 lần hoá thân, nhưng chỉ đến lần hoá thân cuối cùng thì Tấm mới trở lại làm người và về bên người thân yêu. Theo em, đâu là vẻ đẹp của lần hoá thân cuối cùng? ? tấm đã trừng phạt mẹ con Cám như thế nào Truyện kết thúc bằng cái kết đau đớn của mẹ con Cám, Tấm sống hạnh phúc. Nhưng việc trả thù của Tấm có nhiều tranh cãi khác nhau. Em có suy nghĩ gì về hành động đó? Theo em nó có man rợ không? Cần giải thích như thế nào về hành động đó? ? Có người cho rằng, sự xuất hiện của Bụt đã làm thay đổi cuôc đời của Tấm, những hành động nào chứng minh điều đó? Ngoài ra trong chuyện còn sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào khác nữa? II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 1. Thân phận của Tấm và con đường đến với hạnh phúc a. Hoàn cảnh và thân phận của nhân vật trong truyện – Tấm: con vợ cả, mồ côi mẹ từ nhỏ, sống thiếu tình thương, phải làm lụng vất vả, chăm chỉ thật thà – Cám: Cám con vợ lẽ, được cưng chiều, ở với mẹ. Mẹ con Cám lười biếng, tham lam, ăn trắng mặc trơn, bóc lột tấm Mâu thuẫn giữa các nhân vật b. Mâu thuẫn gia đình Mâu thuẫn – Tấm – Cám: chị em cùng cha khác mẹ – Tấm và mẹ Cám: dì ghẻ con chồng “Mấy đời bánh đúc có xương/ Mấy đời dì ghẻ lại yêu con chồng” Phản ánh mâu thuẫn trong gia đình phụ quyền Hành trình tìm hạnh phúc của Tấm phải trải qua những thử thách: bắt tép, cá bống, đi hội, thử giày và lên ngôi hoàng hậu – Bắt tép- yếm đỏ: Chị Tấm ơi chị Tấm! Đầu chị lấm, chị hụp cho sâu, kẻo về dì mắng Tấm: + Dành cơm, nuôi cá bống lớn +Vâng lời đưa trâu đi ăn thật xa +Chiều về gọi bống thì chỉ thấy cục máu nổi lên Oà lên khóc Mẹ con Cám: +Sinh nghi, rình mò xem + Dặn Tấm chăn trâu đồng xa, chớ chăn đồng nhà, làng bắt mất trâu + Bắt cá bống đem làm thịt Cướp đi người bạn của Tấm – Đi hội: Tấm: + Muốn đi hội nhưng phải nhặt thóc lẫn gạo +Khóc một mình + Không có quần áo đi hội +Nức nở khóc +Buồn khổ Mẹ con Cám Trộn: + gạo và thóc, bắt Tấm nhặt phân loại xong mới được đi hội: Rặt rặt xuống nhặt cho tao Ăn mất hạt nào thì tao đánh chết + Xúng xính quần áo đẹp đi trẩy hội – Thử giày, lên làm hoàng hậu: Tấm:+ Thắng bộ đi vào, cưỡi ngữa đi hội, đánh rơi giày + Thử vừa giày + Thành vợ vua, lên ngôi hoàng hậu Hạnh phúc Mẹ con Cám: + Thử giày không vừa + Chê bai Tấm: Chuôn khánh còn chẳng ăn ai Nữa là mảnh chĩnh vứt ngoài bờ tre + Ngạc nhiên và hằn học Ghen tị, đố kị Nhận xét: Tấm: cô gái bất hạnh, bị hắt hủi, chăm chỉ, ngoan hiền và luôn có khát khao được yêu thương, hạnh phúc. Ở giai đoàn này Tấm chưa có ý thức đấu tranh chống lại cái ác, vẫn thụ động. Mẹ con Cám: lười nhác, tham lam, xảo quyệt, dối trá. Là hiện thân của cái ác, cướp đoạt của Tấm cả vật chất lẫn tinh thần c. Tiểu kết Từ mồ côi, Tấm trở thành hoàng hậu. Hạnh phúc ấy chỉ có ở con người hiền lành, chăm chỉ Triết lí sống ở hiền gặp lành: ước có một cuộc sống hạnh phúc giản đơn Mâu thuẫn lúc này là sự tranh giành vật chất, sự bóc lột về sức lao động và tinh thần Mâu thuẫn trong gia đình phụ quyền Tấm chưa có ý thức đấu tranh chống lại cái ác, chưa biết tự bảo vệ mình, thụ động. Bụt xuất hiện giúp Tấm vượt qua khó khăn, đền bù thiệt thòi, tạo thêm sức mạnh: trợ thủ thần ki Bảng tóm tắt Tấm Mẹ Con Cám Làm lụng vất vả Chăm chỉ, thật thà Ăn trắng mặc trơn Lười biếng, dối trá Bắt đầy giỏ vừa cá vừa tép Bị Cám lừa mất, khóc Chỉ chơi, lừa giỏ cá của Tấm Được yếm đỏ Nuôi cá Bống lớn, làm bạn Bị lừa ăn mất, khóc Lừa Tấm chăn trâu đồng xa bắt Bống ăn thịt Nhặt thóc lẫn gạo, không có quần áo đi hội khóc môt mình Nhờ Bụt Tấm có quần áo đẹp đi hội và trở thành hoàng hậu vì thử vừa giày Ngạc nhiên, hằn học và ghen tị với Tấm 2. Cuộc đấu tranh quyết kiệt để giành lại hạnh phúc của Tấm a. Bốn lần hoá thân của Tấm – Tấm trải qua 4 lần hoá thân để trở lại cuộc sống con người – Cuộc đấu tranh giữa Tấm và mẹ con Cám: Sự kiện khơi ngòi: Ngày giỗ cha mẹ con Cám: chặt cây cau hại hết Tấm, cho Cám vào cung thay chị Mẹ con Cám luôn ghen ghét, đố kị với Tấm, luôn muốn cướp hết những gì Tấm có: của cải,tình yêu, niềm vui, hạnh phúc, Mâu thuẫn đã được đẩy lên thành mâu thuẫn xã hội: Cái thiện hiền lành, ngây thơ, cả tin bị hại chết bất ngờ, bị cướp đoạt hạnh phúc, địa vị. Cái ác sẵn đã ghen ghét, đố kị và nay đầy dã tâm tiêu diệt cái thiện, chiếm lấy của cải, vật chất lẫn hạnh phúc, niềm vui – 4 lần hoá thân Sự hoá thân Tấm Mẹ con Cám Hoá thành chim Vàng anh – Nhắc nhở Cám: “ Phơi áo chồng tao Phơi lao phơi sào Chớ phơi bờ rào Rách áo chồng tao” – quyến luyền vua, mang niềm vui đến cho vua: “Vàng ảnh vàng anh, có phải vợ anh, chui vào tay áo” -bắt về ăn thịt,kiếm cơ nói dối vua – vứt lông chim ra vườn Hoá cây xoan đào – Chặt xoan đào làm khung cửu dệt áo cho vua Hoá khung cửu – Răn đe, doạ “Cót ca cót két Lấy tranh chồng chị Chị khoét mắt ra” – Đốt khung cửu, đem tro đổ ở lề đường cách xa hoàng cung Hoá quả thị – Sống với bà cụ hàng nước, yêu thương nhau như 2 mẹ con “Cây thị cao lớn, sum sê nhưng chỉ đậu được có 1 quả, mùi thơm ngát toả khắp nơi Thị ơi thị rụng bị bà Bà để bà ngửi chứ bà không ăn” – Gặp vua và trở về cung, xinh đẹp hơn xưa – muốn xinh đẹp như Tấm – chết Tấm Mẹ con cám – Khóc, yếu đuối, thụ động – Hoá thân, răn đe, rủa mắng – Trả thù quyết liệt – Cướp đoạt vật chất – Cướp đoạt niềm vui tinh thần – Cướp đoạt sinh mạng hạnh phúc Tấm không còn dựa vào Bụt nữa mà đã tự mình, tích cực chủ động đấu tranh giành lại sự sống, hạnh phúc, công bằng. Cô mạnh mẽ hơn, khôn ngoan hơn, quyết liệt hơn Yếu tố kì ảo mang chức năng tái sinh Hướng giải quyết của nhân dân: Cái thiện luôn giành chiến thắng Ác giả ác báo, phải được trừng trị tận gốc, đòi lại công bằng b. Ý nghĩa những lần hoá thân: – Những lần hoá thân của Tấm là những gì bình bị nhất, thân thương nhất trong cuộc sống dân dã – 4 lần biến hoá kì diệu này chính là cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành lại hạnh phúc. Quá trình biến hoá của Tấm nói lên sức trỗi dậy kì diệu của con người: từ yếu đuối, thụ động đến kiên quyết đấu tranh để giành hạnh phúc. – Trở lại cuộc đời, Tấm vẫn lam làm, ngoan hiền như xưa – Qúa trình biến hoá thể hiện sức sống mãnh liệt của Tấm và ước nguyện đổi đời của nhân dân. Là sự biểu hiện sinh động của quan niệm về công bằng, hạnh phúc: ở hiền gặp lành, ác giả ác báo, cái thiện luôn được trường tồn. người lao động không chờ đợi hạnh phúc đẹp và mơ hồ ở cõi nào khác mà tìm và giữ hạnh phúc thực sự ở nơi trần thế ước mơ về một xã hội công bằng, người lao động chăm chỉ hiển lành sẽ được hưởng hạnh phúc c. Hình thức hoá thân cuối cùng của Tấm và kết cục của mẹ con Cám – Hình thức hoá thân cuối cùng: vẻ đẹp bình dị: cô gái thôn quê bước ra từ quả thị vẻ đẹp tươi mới, tràn trề nhựa sống: quả thị mùi thơm ngát vẻ đẹp nhân văn: ở hiền gặp lành vẻ đẹp cho trí tưởng tượng phong phú của nhân dân – Sự trừng phạt với mẹ con Cám: Tấm sai quân đào một cái hố thật sâu,.. lăn đùng ra chết Tấm là nhân vật chức năng, là đai diện của công dân để nhân dân gửi gắm bài học tâm lí. Tính cách mạnh mẽ luôn phát triển không ngừng. Cô Tấm không hề tranh giành mà chỉ lấy những gì thuốc về mình. Hiền trong quan niệm của nhân gian: “đi với bụt mặc áo cà sa, đi với ma mặc áo giấy.” Cái ác có lý do vì sao phải ác là vì mẹ con Cám ác quá, nhiều lần tìm cách giết Tấm đến kỳ cùng, ác khủng khiếp. Triết lý dân gian là ác đến đâu tả đến đó. Việc làm mắm đó cũng tương xứng với tội ác của mẹ con Cám. Vì thế dân gian truyền tụng, không có phản cảm gì cả – ứng xử đó là ứng xử thích hợp. Tội ác đến đâu phải trả giá đến đó. Truyện cổ tích là thê giới tưởng tượng của nhân dân lao động trong xã hội có áp bức, bất công. Do đó họ chỉ gửi gắm ước mơ vào truyện cổ tích. Truyện cổ tích có nhiều dị bản, đây là 1 trong những dị bản đó. Có nhiều cách kết thúc khác nhau của cùng một câu truyện cổ tích. Tuy nhiên, SGK dành cho học sinh thì không có lời giải thích đó nên khiến cho dư luận phản ứng dữ dội như thời gian vừa qua. 3. Gía trị nghệ thuật của tác phẩm a. Vai trò, ý nghĩa của các yếu tố kì ảo – Bụt: + là hình ảnh đức Phật được dân gian hoá, tượng trưng cho ước mơ công bằng xã hội, luôn bảo vệ cái thiện. + Bụt chỉ xuất hiện ở giai đoạn đầu, là trợ thủ thần kì, với 3 lần xuât hiện khi Tấm chưa có ý thức đấu tranh để đem đến sự công bằng, niềm an ủi, động viên Tấm, đền bù thiệt thòi cho Tấm làm nên một thế giới cổ tích lãng mạn, thơ mộng chiếu rọi ánh sáng kì ảo của niềm hạnh phúc vào cuộc đời còn nhiều bất hạnh của con người. dẫu là hoang đường, các yếu tố này vẫn gieo vào trong độc giả niềm tin b. Những giá trị nghệ thuật khác Sự chuyển biến của hình tượng nhân vật Tấm: hình ảnh gần gũi, thân thuộc với nhân dân( con cá bống, yếm đỏ, cây khế, khung cửu, cây cau,) Kết hợp những câu hát vè, lời văn bình dị, dân giã,.. Lối kể chuyện như tâm tình, thủ thỉ ?Truyện cổ tích Tấm Cám nói riêng và cổ tích nói chung đã để lại trong em những ấn tượng và cảm xúc gì về nội dung và nghệ thuật? ? Tại sao nói Tấm Cám đặc trưng tiêu biểu nhất cho truyện cổ tích, nhất là truyện cổ tích thần kì? III. TỔNG KẾT Gía trị nội dung Sự biến hoá của Tấm thể hiện sức sống, sức trỗi dậy mãnh liệt của con người trước sự vui dập của kẻ ác. Đây là sức mạnh của thiện thắng ác. Mâu thuẫn và xung đột trong truyện phản ánh mâu thuẫn và xung đột trong gia đình phụ quyền thời cổ Đặc sắc của truyện thể hiện ở sự chuyển biến của hình tượng nhân vật Tấm: từ yếu đuối, thu động đến kiên quyết đấu tranh giành lại sự sống và hạnh phúc cho mình Gía trị nghệ thuật Nghệ thuật đặc trưng của truyện cổ tích: motip, yếu tố kì ảo, lối kể chuyện,.. Nhiều yếu tố thần kì trong câu chuyện: Bụt, gà biết nói, 4 lần hoá thân của Tấm Kết cấu quen thuộc đã thành mô-tip trong truyện cổ tích: người mồ côi, kẻ ác gặp ác, ở hiền gặp lành ? ý nghĩa nhan đề của truyện ??câu hỏi luyện tập Đặc sắc của truyện thể hiện ở sự chuyển biến của hình tượng nhân vật Tấm: từ yếu đuối, thu động đến kiên quyết đấu tranh giành lại sự sống và hạnh phúc cho mình? Em hiểu như thế nào về nhận định trên? Phân tích tác phẩm để làm rõ. cách gọi dân giã, gợi thân phận thể hiện xung đột, mâu thuẫn trong tác phẩm
Giáo Án Ngữ Văn 10 Tiết 40: Đọc Văn Nhàn
Phân môn : Đọc văn Tiết 40 Soạn : 2/11/10 NHAØN -Nguyeãn Bænh Khieâm- I.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: 1. Kiến thức : – Một tuyên ngôn lối sống hòa hợp với thiên nhiên, đứng ngoài vòng danh lợi, giữ cốt cách thanh cao được thể hiện qua những rung động trữ tình , chất trí tuệ – Ngôn ngữ mộc mạc , tự nhiên nhưng ẩn ý thâm trầm , giùa tính trí tuệ 2. Kĩ năng – Đọc thơ Đường luật 3. tư tưởng : – Cảm nhận vẻ đẹp cuộc sống và nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm qua bài thơ – Hiểu đúng quan niệm sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm II. THIẾT BỊ DẠY HỌC 1. GV : SGK , SGV, thiết kế giáo án lên lớp 2. HS : SGK , SBT, đọc và soạn bài III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 1.Ổn định : 1p 1. Kiểm tra bài cũ: 3P Bài: Cảnh ngày hè. Yêu cầu: Ñoïc thuoäc loøng baøi Caûnh ngaøy heø, cảm nhận của em về ngheä thuaät taû caûnh nguï tình cuûa taùc phaåm. 2. Bài mới: Lời vào bài:2P Sống gần trọn thế kỉ XVI, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã chứng kiến biết bao điều bất công ngang trái của xã hội phong kiến. Chính vì vậy, ông chán nản và lui về sống tại quê nhà với triết lí : « Nhàn một ngày là tiên một ngày ». Để hiểu thêm về quan niệm sống của ông, ta tìm hiểu bài thơ « Nhàn » của ông. 3.Tổ chức dạy học : 40 p Hoaït ñoäng cuûa GV&HS Noäi dung caàn ñaït Hoạt động I: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chung về tác giả và tác phẩm. Mục tiêu Hiểu biêt về NBK và văn bản Nhàn Bốicảnh bài thơ – xuấy xứ Cảm hứng chủ đạo Tổ chức thực hiện – Thao tác 1: Tìm hiểu về tác giả. + GV: Yêu cầu học sinh đọc phần tiểu dẫn SGK. Cuộc đời , con người Nguyễn Bỉnh Khiêm có gì đáng lưu ý? + HS: Trả lời. * Kết quả : + GV: Nhấn mạnh vẻ đẹp nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm : o Nhỏ: ông được cho theo học người thầy nổi tiếng là Bảng Nhãn Lương Đắc Bằng. o Lê suy thoái (Lê Uy Mục, Tương Dực) à Mạc Đăng Dung à nhà Mạc (1526), Nguyễn Bỉnh Khiêm (36 tuổi), thi đỗ tiến sĩ, làm quan triều Mạc. o 8 năm sau , ông dâng sớ vạch tội và xin chém đầu 18 lộng thần. Vua không nghe, ông cáo quan về ở ẩn,vẫn canh cánh việc nước à thuyết: hành – tàng, xuất – xử của người xưa (Trung Quốc: Lã Vọng, Đào Tiềm, Việt Nam: Tô Hiến Thành, Chu An, Nguyễn Trãi). Ông dựng am Bạch Vân à Bạch Vân cư sĩ, dạy học có nhiều hoc trò đỗ đạt làm quan à Tuyết Giang phu tử. – HS theo dõi – ghi nhận SGK * Gv giảng thêm về nội dung thơ NBK Noäi dung : mang ñaäm tính trieát lí, giaùo huaán, ngôïi ca chí cuûa keû só, thuù thanh nhaøn, ñoàng thôøi pheâ phaùn nhöõng ñieàu xaáu xa trong xh. – HS lắng nghe Thao tác 2 : tìm hiểu văn bản GV gọi HS ñoïc baøi thô, chia boá cuïc. – HS đọc bài thơ và nhận xét thể loại – bố cục Kết quả : – GV ñònh höôùng Vôùi baøi thô naøy ta neân ñi theo boá cuïc thoâng thöôøng 2/2/2/2 – HS ghi nhận * Kết luận : – GV định hướng chung : Nhàn do người đời dadựt – nhàn chỉ là quan niệm của NBK mà thôi – HS theo dõi Hoạt động 2: Tìm hiểu bài thơ Mục tiêu Thấu hiểu giá trị tư tưởng và nghệ thuật của bài thơ Phân tích nọi dung làm roc quan niệm nhà của NBK Tổ chức thực hiện Thao tác 1: GV yêu cầu HS đọc hai câu đề và phát biểu : Caùch duøng soá töø, dnh töø vaø nhòp thô coù gì ñaùng chuù yù? Vaäy 2 caâu ñeà cho ta hieåu cuoäc soáng vaø taâm traïng taùc giaû ntn? NBK ñaõ taïo neân heä thoáng töø ngöõ ñoái laäp nhau, em haõy chæ ra vaø cho bieát hthoáng ñoái laäp ñoù coù t/d gì trong boäc loä tö töôûng, thaùi ñoä cuûa taùc giaû? – HS suy nghĩ và trả lời Kết quả : GV định hướng HS ghi nhận * Gv thuyết giảng : Töø “moät” laëp ñi laëp laïi,nhaéc ñi nhaéc laïi Nhòp ñieäu chaäm daõi, tö theá ung dung (2/2/3) “Thô thaån” – HS lắng nghe Thao tác 2: Hai câu thực Gv yêu cầu HS đọc hai câu thực và phân tích : HS thực hiện Kết quả : GV định hướng HS lắng nghe và ghi nhận * Gv giảng : Xây dựng hệ thoáng töø ngöõ ñoái laäp nhö vaäy NBK boäc loä roõ thaùi ñoä cuûa mình: cho thaáy söï khaùc bieät giöõa oâng & nhöõng ngöôøi khaùc ñoù laø caùch löïa choïn cho mình moät cuoäc soáng” laùnh ñuïc tìm trong”. * Gợi ý : Nhö vaäy em hieåu nhö theá naøo veà caùi “daïi” cuûa NBK & caùi “ khoân” cuûa ngöôøi ñôøi. “Daïi “ ôû ñaây theå hieän moät loái soáng cao ñeïp , moät tö töôûng , nhaân caùch thanh cao, không maøng danh lôïi , không nuoâi cô möu, không chòu luoàn cuùi, mua danh , baùn töôùc, tham nhöõng ñieàu phuø phieám. Ñuùng nhö oâng ñaõ noùi: “ Khoân maø khoân ñoäc laø khoân daïi Daïi voán hieàn laønh aáy daïi khoân” (Thô Noâm-94) – HS lắng nghe Thao tác 3: Hai câu luận Gv gọi HS đọc và phân tích hai câu luận Moãi töø , moãi chöõ ñöôïc NBK söû duïng raát ñaét, raát tinh teá, hieäu quaû, em haõy phaân tích ñeå thaáy ñöôïc caùi taøi ñoù cuûa oâng? Em coù nhaän xeùt gì veà hình aûnh thô ?hình aûnh ñoù göûi gaém ñieàu gì? HS đọc và suy nghĩ trả lời kết quả : Gv giảng và định hướng Thu –aên maêng truùc Ñoâng – aên giaù Xuaân-taém hoà sen Haï-taém ao à Con ngöôøi thuaän theo tự nhiên hoøa hôïp vôùi thiên nhiên , muøa naøo thöùc aáy, muøa naøo öùng vôùi thu vui aáy. * Gv bình : NBK hoøa cuøng sinh hoaït cuûa ngöôøi noâng daân. Ta k coøn thaáy moät Traïng Trình ,không thaáy tö theá cao ngaïo , chieãm treä cuûa moät oâng quan maø chæ hieän leân ôû ñaây moät laõo noâng tri ñieàn Trôû veà vôùi thieân nhieân, veà nôi vaéng veû laø tìm ñeán cs bình dò ,thanh tao. ÔÛ ñoù con ngöôøi vaø tn hoøa vaøo nhau.Ñoù cuõng moät laàn nöõa theå hieän saâu saéc hôn veû ñeïp taâm hoàn cuûa NBK. * Giáo dục kĩ năng sống : GV yêu cầu HS lieân heä vôùi moät boä phaän , moät lôùp ngöôøi trong xã hội hieân nay thöôøng tìm moïi caùch ñeå toû ra mình cao quyù hôn ngöôøi khaùc và chọ cách sống cao sang , tập theo thương lưu.Theo em điều đó đúng và có giúp gì cho bản thân? E có như thế không? HS suy ngẫm và trả lời Thao tác 4: Hai câu kết GV gọi HS đọc hai câu kết vfa phân tích : Trieát lí NBK ñöa ra ôû hai caâu cuoái laø gì? Noù lí giaûi như thê nào cho nhöng caâu thô treân? HS thực hiện KẾT QUẢ : -GV giảng và định hướng – HS ghi nhận Trieát lí: Gv lieân heä vôùi nhöõng baøi thô khaùc cuûa caùc nhaø thô cuøng thôøi ñeå thaáy ñöôïc ñaây laø caùi nhìn tích cöïc cuûa moät thôøi ñaïi vaø cho ñeán hoâm nay noù vaãn coøn nguyeân giaù trò.Qua ñoù giaùo duïc tö tuôûng soáng, loái soáng tích cöïc cho HS. * Caâu hoûi thaûo luaän rèn kĩ năng cho HS : Em hieåu theá naøo veà yù nghóa caùi maø NBK goïi laø “nhaøn”? Hs phát biểu – laø khoâng tranh ñua,khoâng maøng danh lôïi, khoâng bon chen, khoâng cô möu, töï duïc. – laø soáng thanh thaûn, an nhieân, töï taïi bôûi nhöõng thuù vui rieâng cuûa mình. Nhö vaäy “nhaøn” ôû ñaây k ñôn thuaàn laø nhaøn haï veà theå xaùc hay ñuùng hôn NBK k noùi veà caùi nhaøn theå xaùc, laø k laøm gì maø oâng muoán ñeà cao caùi nhaøn trong taâm hoàn con ngöôøi, caùi thanh thaûn , an nhieân. Hoạt động 3: tổng kết Mục tiêu : Nhấn mạnh và khắc sâu ý nghĩa bài thơ Hiểu nghệ thuật bài thơ Tổ chức thực hiện GVgọi HS đọc ghi nhớ HS ghi nhớ bài * Kết luận : – GV định hướng: Lối sống nhàn Biết giữ nhân cách I.Giôùi thieäu chung 1.Taùc giaû -NBK (1491-1585), hieäu Baïch Vaân cö só. -Laø oâng quan thanh lieâm , chính tröïc. -Laø nhaø thô lôùn cuûa dân tộc. .Saùng taùc -“Baïch Vaân am thi taäp” -“Baïch Vaân quoác ngöõ thi taäp” 2.Vaên baûn Xuaát xöù : laáy trong Bạch Vân Quốc ngữ thi tập” Boá cuïc: ñeà ,thöïc, luaän, keát. II.Ñoïc hieåu chúng tôi caâu ñeà “Moät mai.. Thô thaån . “ -“moät” – mai, cuoác, caàn caâu : vaät duïng quen thuoäc cuûa nhaø noâng. -“thô thaån”:ung dung ,ñieàm nhieân, thanh thaûn. à Hai caâu thô theå hieän quan nieäm veà cuộc sống nhaøn taûn, gaàn guõi vôùi daân. 2. Hai caâu thöïc “Ta daïi ta.. Ngöôøi khoân.” – Töø ngöõ ñoái laäp: à Hai caâu thöïc nhaán maïnh veû ñeïp nhaân caùch NBK: veà vôùi tự nhiên , soáng thoaùt khoûi voøng danh lôïi ñeå taâm hoàn an nhieân, khoaùng ñaït. 3. Hai caâu luaän “Thu aên. Xuaân taém..” -thu-maêng truùc -ñoâng-giaù -xuaân- taém hoà sen -haï – taém ao à NBK choïn cho mình moät cuộc sốnghôïp vôùi töï nhieân, hoøa vôùi ñôøi thöôøng , bình dò maø khoâng keùm phaàn thanh cao. 4. Hai caâu keát “Röôïu Nhìn xem” à caùi nhìn cuûa moät baäc ñaïi nhaân, ñaïi trí. III. GHI NHỚ : SGK 4. Cuûng coá:1p -Nhaân caùch cao ñeïp cuûa NBK? -Trieát li soáng saâu saéc? – Hiểu được tính tích cực và sâu sắc trong quan niệm sông nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm. – Nắm được những đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ. – Hoïc baøi cuõ: Hoïc thuoäc baøi thô chuù yù nhöõng neùt ñaëc saéc ngheä thuaät, noäi dung vaø nhaân caùch cuûa taùc giaû. 5. Daën doø:1p Hoïc baøi. Chuaån bò baøi môùi: Ñoïc “Tieåu Thanh kyù” – Nguyeãn Du Câu hỏi: 1. Nêu vài nét về tác phẩm ? 2. Caâu thô ñaàu cho ngöôøi ñoïc bieát ñieàu gì? 3. Taùc giaû muoái noùi gì trong 4 caâu ñaàu cuûa baøi thô, nhaát laø hai caâu 3,4 ? 4. Em hieåu caâu thô “Noãi hôøn kim coå trôøi khoân hoûi “ nhö theá naøo ? 5. Ñoïc 2 caâu keát ta hieåu veà con ngöôøi Nguyeãn Du nhö theá naøo ? 6. Chuû ñeà cuûa baøi thô
Giáo Án Ngữ Văn Lớp 10 Tiết 40 Đọc Văn: Nhàn
Ngày soạn: 17/11/2009 Tiết 40: Đọc văn: nhàn Nguyễn Bỉnh Khiêm. A. Mục tiêu bài học: Giúp Hs: – Cảm nhận được vẻ đẹp cuộc sống thanh cao, đạm bạc, nhân cách đẹp và trí tuệ sáng suốt, uyên thâm của Nguyễn Bỉnh Khiêm. – Hiểu được quan niệm sống “nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm. – Thấy được vẻ đẹp của ngôn ngữ tiếng Việt: mộc mạc, tự nhiên, ý vị; cách nói ẩn ý, ngược nghĩa thâm trầm. – Có lòng yêu mến, kính trọng tài năng và nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm. B. Sự chuẩn bị của thầy và trò: – Sgk, sgv. – Hs soạn bài theo các câu hỏi trong sgk. – Gv soạn thiết kế dạy- học. C. Cách thức tiến hành: D. Tiến trình dạy- học: 1. ổn định tổ chức lớp: Kiểm tra sĩ số. 2. Kiểm tra bài cũ: Câu hỏi: Thế nào là tóm tắt văn bản tự sự theo nhân vật chính? Nêu các bước? 3. Bài mới: * Giới thiệu bài mới: Nguyễn Bỉnh Khiêm là nhà thơ lớn của VHTĐVN giai đoạn từ thế kỉ XV-XVII. Ông nổi tiếng với những vần thơ triết lí, phê phán chiến tranhPK và thói đời suy đạo. Nhiều vần thơ nói về thói đời đen bạc của ông còn ám ảnh trong lòng bạn đọc: – Đời nay nhân nghĩa tựa vàng mười Có của thời hơn hết mọi lời. – Còn bạc, còn tiền, còn đệ tử Hết cơm, hết rượu, hết ông tôi… Hoạt động của Gv và Hs Nội dung cần đạt Gv yêu cầu Hs đọc tiểu dẫn Hs đọc. ? Nêu vài nét chính về tiểu sửvà sự nghiệp của Nguyễn Bỉnh Khiêm? Hs trả lời. ? Kể tên các tác phẩm chính và nêu đặc sắc của thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm? Hs trả lời. ? Nhan đề bài thơ có phải do tác giả đặt? Nó thuộc tập thơ nào? Hs trả lời. Gv hướng dẫn cách đọc với giọng thong thả, nhẹ nhàng; hóm hỉnh (câu 3-4); thanh thản, thoải mái (4 câu cuối). ? Hãy xác định thể loại của bài thơ? Bố cục của nó? Gv nhận xét, định hướng tìm hiểu bài thơ theo các ý. ? Đọc câu 1-2, em có nhận xét gì về cuộc sống khi cáo quan về quê ở ẩn của Nguyễn Bỉnh Khiêm? Gợi mở: Cuộc sống đó giống với cuộc sống, cách sinh hoạt của ai? Nhận xét về nhịp thơ, giọng thơ? Chúng cho thấy thái độ của tác giả ntn? Số từ “một” lặp lại nhiều lần có ý nghĩa gì? Hs trả lời. ? Em hiểu trạng thái “thơ thẩn” như thế nào? Nó cho thấy lối sống của tác giả ntn? Đại từ phiếm chỉ “ai” có thể chỉ đối tượng nào? Hs trả lời. ? Nhận xét về cuộc sống sinh hoạt của tác giả ở 2 câu 5-6? Nhịp thơ và ý nghĩa của nó? Gợi mở: Cuộc sống ở đây có phải là khắc khổ, ép xác?… Hs trả lời. Gv so sánh bổ sung: Cũng gói gọn bốn mùa trong 2 câu, Nguyễn Du viết: “Sen tàn cúc lại nở hoa/ Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân” ” sử dụng hình ảnh ước lệ trang trọng, đài các.hai câu thơ của Nguyễn Bỉnh Khiêm sử dụng các hình ảnh dung dị, mộc mạc, thấy gì kể vậy, đầm ấm, chân thành… ? Tác giả quan niệm ntn về lẽ sống và ông đã chọn lối sống nào ở câu 3- 4? Gợi mở: Từ vốn hiểu biết về con người Nguyễn Bỉnh Khiêm, em hiểu các từ “dại”, “khôn” trong bài thơ theo nghĩa nào? Nghĩa hàm ẩn của các cụm từ “nơi vắng vẻ”, “chốn lao xao”?… Hs trả lời. ? Nguyễn Bỉnh Khiêm dẫn điển tích về giấc mộng của Thuần Vu Phần nhằm mục đích gì? Hs trả lời. ? Từ quá trình tìm hiểu bài thơ trên, em hiểu bản chất chữ “nhàn” trong thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm là gì? Hs trả lời. ? Vẻ đẹp cuộc sống và nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm qua bài thơ trên? Hs trả lời. I. Tìm hiểu chung: 1. Vài nét về tiểu sử và sự nghiệp Nguyễn Bỉnh Khiêm: a. Tiểu sử: – Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585), tên huý là Văn Đạt, hiệu là Bạch Vân Cư Sĩ. – Quê quán: làng Trung Am, nay thuộc xã Lí Học, Vĩnh Bảo, ngoại thành Hải Phòng. – Gia đình: cha Nguyễn Bỉnh Khiêm là người tài cao, học rộng. Mẹ là con gái quan thượng thư, là người thông tuệ, giỏi văn chương, biết lí số. – Cuộc đời: + Đỗ trạng nguyên năm 1535, làm quan dưới triều Mạc. + Khi làm quan, ông đã dâng sớ vạch tội và xin chém đầu 18 lộng thần. Vua ko nghe, ông bèn cáo quan về quê, lập quán Trung Tân, dựng am Bạch Vân, lánh đời, dạy học. + Vua Mạc và các chúa Trịnh, Nguyễn có việc hệ trọng đều đến hỏi ý kiến ông và ông đều có cách mách bảo kín đáo, nhằm hạn chế chiến tranh, chết chóc. + Vẫn đóng vai trò tham vấn cho triều đình nhà Mạc khi đã ở ẩn nên được phong tước Trình Tuyền hầu, Trình Quốc công nên dân gian gọi là trạng Trình. – Con người: + Thẳng thắn, cương trực. + Là người thầy có học vấn uyên thâm, hiểu lí số, được học trò suy tôn là Tuyết Giang Phu Tử (người thầy sông Tuyết). + Có tấm lòng ưu thời mẫn thế, yêu nước, thương dân. b. Sự nghiệp: – Các tác phẩm: Bạch Vân am thi tập- gồm 700 bài thơ chữ Hán; Bạch Vân quốc ngữ thi- khoảng trên 170 bài thơ chữ Nôm. – Đặc sắc thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm: + Mang đậm chất triết lí, giáo huấn. + Ca ngợi chí của kẻ sĩ, thú thanh nhàn. + Phê phán chiến tranh PK, sự mục nát của giai cấp thống trị và thói đời suy đạo. 2. Bài thơ Nhàn: – Nhan đề trên do người đời sau đặt. – Thuộc tập Bạch Vân quốc ngữ thi. II. Đọc- hiểu văn bản: 1. Đọc. 2. Thể loại và bố cục: – Thể loại: thất ngôn bát cú Đường luật. – Bố cục:2 phần. + Câu 1-2 và câu 5-6: Vẻ đẹp cuộc sống ở Bạch Vân am của Nguyễn Bỉnh Khiêm. + Câu 3-4 và câu 7-8: Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Bỉnh Khiêm. 3. Tìm hiểu văn bản: a. Vẻ đẹp cuộc sống ở am Bạch Vân của Nguyễn Bỉnh Khiêm: * Câu 1-2: – Cuộc sống thuần hậu, giản dị giữa thôn quê như của một “lão nông tri điền”: + Mai, cuốc” dụng cụ của nhà nông để đào, xới đất. + Cần câu để câu cá ” nếp sống thanh bần của nhà nho khi ở ẩn. + Số từ “một” điệp lại ba lần: ” Mọi thứ đều đã sẵn sàng, chu đáo. ” Cực tả cái riêng, lối sống riêng của tác giả, đối lập với lối sống của những kẻ xô bồ, chen chúc tìm lạc thú, vinh hoa ở chốn lợi danh. ” Câu 1: Cuộc sống chất phác, nguyên sơ của thời tự cung tự cấp, có chút ngông ngạo so với thói đời nhưng ko ngang tàng. – “Thơ thẩn”- trạng thái mơ màng, mông lung, nghĩ ngợi ko tập trung vào một cái gì rõ rệt, cứ thoáng gần- xa, mơ- tỉnh. ” lối sống riêng của tác giả: thư thái, thanh nhàn. – Đại từ phiếm chỉ “ai” ” người đời. ” những kẻ bon chen trong vòng danh lợi. ” Sự đối lập: Lối sống thư thái, ợớ Lối sống bon chen, xô bồ thanh nhàn, ko của những kẻ bon chen màng danh lợi của trong vòng danh lợi. tác giả. – Nhịp thơ: 2/2/3″ sự ung dung, thanh thản của tác giả. * Câu 5-6: – Cuộc sống đạm bạc mà thanh cao của tác giả: + Măng trúc, giá đỗ” thức ăn đạm bạc, thanh sạch, là sản phẩm cây nhà lá vườn, kết quả công sức lao động gieo trồng, chăm bón của bậc ẩn sĩ. + Xuân- tắm hồ sen, hạ – tắm ao” cách sinh hoạt dân dã. Hồ sen” nước trong “gợi sự thanh ” hương thơm thanh quý cao. “Cuộc sống hoà hợp với tự nhiên, mùa nào thức nấy, xa lánh lợi danh, vinh hoa phú quý. – Nhịp thơ: 1/3/1/2″ nhấn mạnh vào 4 mùa” gợi bức tranh tứ bình về cảnh sinh hoạt với 4 mùa xuân- hạ- thu- đông, có hương sắc, mùi vị giản dị mà thanh cao. b. Vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Bỉnh Khiêm: * Câu 3-4: – Cách nói đối lập, ngược nghĩa: Ta ợớ Người “dại”- tìm đến “khôn”- tìm đến “nơi vắng vẻ” “chốn lao xao” – Từ sự thực về con người Nguyễn Bỉnh Khiêm- một người vừa thông tuệvừa tỉnh táo trong thái độ xuất-xử và trong cách chọn lẽ sống, việc dùng từ “dại”, “khôn” ko mang nghĩa gốc từ điển (dại- trí tuệ thấp kém ợớ khôn- trí tuệ mẫn tiệp) ” là cách nói ngược nghĩa, hàm ý mỉa mai, thâm trầm, sâu sắc. – “Nơi vắng vẻ”: + Là nơi ít người, ko có ai cầu cạnh ta và ta cũng ko cần cầu cạnh ai. + Là nơi tĩnh lặng, hoà hợp với thiên nhiên trong sạch, tâm hồn con người thư thái. ” Là hình ảnh ẩn dụ chỉ lối sống thanh bạch, ko màng danh lợi, hòa hợp với tự nhiên. – “Chốn lao xao”: + Là nơi ồn ào. + Là nơi có cuộc sống sang trọng, quyền thế, con người sống bon chen, đua danh đoạt lợi, thủ đoạn hiểm độc. * Câu 7- 8: – Điển tích về Thuần Vu Phần” phú quý chỉ là một giấc chiêm bao. – Nguyễn Bỉnh Khiêm dùng điển tích để thể hiện thái độ coi thường phú quý, danh lợi: phú quý, danh lợi chỉ như một giấc mơ dưới gốc hòe, thoảng qua, chẳng có ý nghĩa gì. ” Ông tìm đến rượu, uống say để chiêm bao nhưng tìm đến “say” như vậy lại là để “tỉnh”, để bừng thức trí tuệ, khẳng định lẽ sống đẹp của mình. Quan niệm sống: phủ nhận phú quý, danh lợi, khẳng định cái tồn tại vĩnh hằng là thiên nhiên và nhân cách con người. III. Tổng kết bài học: 1.Nội dung: a. Bản chất lẽ sống “nhàn” của Nguyễn Bỉnh Khiêm: – Sống hòa hợp với tự nhiên. – Phủ nhận danh lợi, giữ cốt cách thanh cao. b. Vẻ đẹp cuộc sống và nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm: – Vẻ đẹp cuộc sống: đạm bạc, giản dị mà thanh cao. – Vẻ đẹp nhân cách: vượt lên trên danh lợi, coi trọng lối sống thanh bạch, hòa hợp với tự nhiên. 2. Nghệ thuật: – Ngôn ngữ: giản dị, hàm súc, giàu chất triết lí. – Cách nói đối lập, ngược nghĩa thâm trầm, giàu chất triết lí. 4. Củng cố – Nhận xét: – Hệ thống nội dung: Theo yêu câu bài học. – Nhận xét chung. 5. Dặn dò: Yêu cầu Hs: – Soạn bài: Độc Tiểu Thanh kí (Nguyễn Du).
Cập nhật thông tin chi tiết về Giáo Án Ngữ Văn 10 Tiết 22. 23: Đọc Văn Tấm Cám trên website Bac.edu.vn. Hy vọng nội dung bài viết sẽ đáp ứng được nhu cầu của bạn, chúng tôi sẽ thường xuyên cập nhật mới nội dung để bạn nhận được thông tin nhanh chóng và chính xác nhất. Chúc bạn một ngày tốt lành!